Τι είναι ο καρκίνος του μαστού;
Ο καρκίνος μαστού είναι μια μορφή κακοήθους όγκου που εντοπίζεται στους γαλακτοπαραγωγούς αδένες ή στους γαλακτοφόρους πόρους του μαστού. Πρόκειται για μια κυτταρική νόσο όπου τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα και μπορούν να εξαπλωθούν σε γειτονικούς ιστούς και άλλα μέρη του σώματος, δημιουργώντας μεταστάσεις. Ο καρκίνος διακρίνεται συγκεκριμένα σε διηθητικό, που μπορεί να δώσει μεταστάσεις, και μη διηθητικό (in situ), που θεωρείται αρχόμενος και δεν εξαπλώνεται. Επιπλέον, οι όγκοι στο στήθος διακρίνονται σε καλοήθεις και καοήθεις.
Καλοήθης όγκος στο στήθος
Αναπτύσσεται μόνο τοπικά, δεν διεισδύει σε γειτονικούς ιστούς και δεν δίνει μεταστάσεις σε άλλα μέρη του σώματος. Τα κύτταρά του μοιάζουν περισσότερο με τα φυσιολογικά κύτταρα. Συνήθεις καλοήθεις όγκοι στο στήθος είναι το ινοαδένωμα, τα ενδοπορικά θηλώματα, το λίπωμα και οι κύστεις. Ο καλοήθης όγκος στο στήθος είναι κινητός, μαλακός, έχει ομαλά τοιχώματα και συχνά δεν απαιτεί άλλη θεραπεία εκτός από παρακολούθηση ή χειρουργική αφαίρεση αν αυξηθεί σε μέγεθος.
Κακοήθης όγκος στο στήθος
Είναι καρκινικός, διεισδύει στους γύρω ιστούς, αναπτύσσεται ανεξέλεγκτα και μπορεί να κάνει μετάσταση σε μακρινά όργανα, όπως στο ήπαρ, στους πνεύμονες, στα οστά και αλλού. Τα κύτταρά του διαφέρουν πολύ από τα φυσιολογικά κύτταρα. Οι κακοήθεις όγκοι παρουσιάζουν σκληρή υφή, είναι μη κινητοί, συχνά συμφύονται με τους γύρω ιστούς και χρειάζονται άμεση διάγνωση και θεραπεία για να αποφευχθεί η εξάπλωσή τους.
Στατιστικά στοιχεία
Ο καρκίνος του μαστού είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου στις γυναίκες παγκοσμίως, με πιθανότητα 12% (1 στις 8 γυναίκες) να νοσήσουν στη διάρκεια της ζωής τους και η δεύτερη αιτία θανάτου από κακοήθες νεόπλασμα για τον γυναικείο πληθυσμό. Ειδικότερα:
- κάθε χρόνο στην Ελλάδα, διαγιγνώσκονται περίπου 4.500 έως 6.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου του μαστού
- περίπου το 60% των γυναικών διαγιγνώσκονται σε πρώιμο στάδιο της νόσου
- περίπου 1.300 έως 2.000 γυναίκες πεθαίνουν ετησίως από καρκίνο του μαστού στη χώρα
- η μέση ηλικία διάγνωσης είναι περίπου 63 έτη. Ο κίνδυνος αυξάνεται με την ηλικία, κορυφώνεται γύρω στα 60-70 έτη
- το 5ετές ποσοστό επιβίωσης είναι περίπου 70%
- ο καρκίνος του μαστού ευθύνεται για περίπου 7% των θανάτων από καρκίνο στην Ελλάδα
- τις τελευταίες δεκαετίες υπάρχει σημαντική μείωση της θνητότητας λόγω της έγκαιρης διάγνωσης και των νέων θεραπειών
Καρκίνος μαστού αίτια
Τα κύρια αίτια και παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του μαστού είναι:
- φύλο και ηλικία. Ο καρκίνος του μαστού προσβάλλει κυρίως γυναίκες, με αυξημένο κίνδυνο σε μεγάλη ηλικία, κυρίως άνω των 50 ετών
- γενετικοί παράγοντες. Μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2 αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο καρκίνου, κυρίως σε οικογενειακά ιστορικά της νόσου
- ορμονικοί και αναπαραγωγικοί παράγοντες. Μακροχρόνια έκθεση σε οιστρογόνα (π.χ. πρώιμη έναρξη εμμήνου ρύσεως, καθυστερημένη εμμηνόπαυση), καθυστερημένη εγκυμοσύνη ή ατεκνία σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο
- τρόπος ζωής. Κάπνισμα, υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, παχυσαρκία, μειωμένη σωματική δραστηριότητα και υψηλή κατανάλωση λιπαρών σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο.
- ιστορικό ακτινοθεραπείας στην περιοχή του θώρακα σε νεαρή ηλικία συμβάλλει στην αύξηση του κινδύνου
- οικογενειακό ιστορικό. Ύπαρξη συγγενών πρώτου ή δευτέρου βαθμού με καρκίνο μαστού ή ωοθηκών αυξάνει την πιθανότητα νόσου
- κληρονομικότητα. Ποσοστό 5-10% των καρκίνων του μαστού οφείλονται σε κληρονομικές μεταλλάξεις.
- περιβαλλοντικοί παράγοντες. Χημικές ουσίες που μιμούνται οιστρογόνα στο περιβάλλον ενδέχεται να συμβάλλουν (π.χ. πλαστικά, καλλυντικά), αν και χρειάζεται περαιτέρω έρευνα.
Αυτοί οι παράγοντες επικουρούν στην εμφάνιση του καρκίνου του μαστού αλλά δεν είναι πάντα καθοριστικοί, καθώς η ακριβής αιτία δεν είναι πλήρως γνωστή.
Καρκίνος του μαστού ηλικία
Ο καρκίνος του μαστού συνδέεται άμεσα με την ηλικία, καθώς ο κίνδυνος εμφάνισης αυξάνεται σημαντικά όσο μεγαλώνει μια γυναίκα. Η μέση ηλικία εμφάνισης είναι περίπου τα 63-64 έτη, με το 90% των περιπτώσεων να αφορούν γυναίκες άνω των 50 ετών και η κορύφωση της επίπτωσης να βρίσκεται γύρω στα 70 έτη. Αντίθετα, νεαρές γυναίκες κάτω των 35 ετών σπάνια παρουσιάζουν καρκίνο μαστού, αντιπροσωπεύοντας μόνο το 5% των περιπτώσεων, εκτός αν υπάρχει κληρονομική προδιάθεση. Η ηλικία αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα κινδύνου και το ποσοστό εμφάνισης αυξάνεται κάθε δεκαετία της ζωής, γεγονός που καθιστά την προληπτική παρακολούθηση ακόμα και σε μεγαλύτερες ηλικίες κρίσιμη, εφόσον η γυναίκα έχει καλή φυσική κατάσταση.
Πρόληψη
Ο καρκίνος του μαστού δεν μπορεί να προληφθεί απόλυτα, αλλά η πρόληψη επικεντρώνεται στην έγκαιρη διάγνωση και στην υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής που μειώνει τον κίνδυνο. Σε κάθε περίπτωση, καλό είναι να ενημερωθείτε κατάλληλα για τα ακόλουθα:
Συμπτώματα
Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι τα εξής:
- εμφάνιση εξογκώματος στο στήθος ή στη μασχάλη
- αλλαγές στο μέγεθος, το περίγραμμα ή την υφή του μαστού
- δερματικές αλλαγές – σημάδια όπως ερυθρότητα, εξάνθημα ή πάχυνση του δέρματος
- αλλαγές στις θηλές, όπως εισολκή, πληγές ή έκκριση (ιδιαίτερα αιματηρή)
- πόνος ή ευαισθησία στο στήθος
- πρήξιμο στη μασχάλη ή κοντά στην κλείδα
- διόγκωση λεμφαδένων κάτω από το χέρι ή γύρω από την κλείδα
Διάγνωση
Οι πιο σύνηθες τρόποι για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού είναι:
- αυτοεξέταση από τη γυναίκα για αναγνώριση τυχόν αλλαγών
- κλινική εξέταση από ειδικό μαστολόγο
- απεικονιστικές εξετάσεις (ψηφιακή μαστογραφία, υπερηχογράφημα, μαγνητική τομογραφία)
- βιοψία
Θεραπεία
Η χειρουργική αντιμετώπιση (συντηρητική χειρουργική με ογκεκτομή και βιοψία λεμφαδένα φρουρού, μαστεκτομή με βιοψία λεμφαδένα φρουρού ή μαστεκτομή με διατήρηση δέρματος) αποτελεί την αρχική και βασική φάση θεραπείας του καρκίνου του μαστού, με την επιλογή να βασίζεται σε παράγοντες όπως το μέγεθος του όγκου και του μαστού, η ύπαρξη μεταστάσεων στους λεμφαδένες και η παρουσία γονιδιακών μεταλλάξεων. Μετά τη χειρουργική επέμβαση, ακολουθούν συνήθως ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία ή ανοσοθεραπεία.
Τύποι καρκίνου μαστού
- πορογενές καρκίνωμα (in situ), το οποίο αναπτύσσεται μέσα στους πόρους, συχνά χωρίς συμπτώματα
- λοβιακό καρκίνωμα, το οποίο ξεκινά στους λοβιακούς αδένες και μπορεί να προκαλεί πρήξιμο και αλλαγές στις θηλές
- διηθητικός καρκίνος, ο οποίος έχει εξαπλωθεί στον ιστό του μαστού και τις τριγύρω περιοχές
- μεταστατικός καρκίνος, επιθετικός ή μη, ο οποίος διασπείρεται σε άλλα όργανα με ανάλογα συμπτώματα βάσει της περιοχής της μετάστασης
Στάδια
Τα στάδια του καρκίνου του μαστού είναι τα εξής:
- στάδιο 0: Καρκίνος in situ. Τα καρκινικά κύτταρα βρίσκονται μόνο στο σημείο προέλευσής τους και δεν έχουν διεισδύσει στους γύρω ιστούς ή εξαπλωθεί
- στάδιο Ι: Ο όγκος έχει μέγεθος έως 2 εκ., είναι διηθητικός αλλά περιορίζεται στον μαστό, χωρίς μετάσταση σε λεμφαδένες ή άλλα όργανα
- στάδιο ΙΙ: Ο όγκος έχει μέγεθος 2 – 5 εκ. ή έχει προκαλέσει μετάσταση σε 1 έως 3 λεμφαδένες της μασχάλης.
- στάδιο ΙΙΙ: Τοπικά προχωρημένος καρκίνος, με μεγάλο μέγεθος όγκου ή διήθηση σε γύρω ιστούς ή λεμφαδένες
- στάδιο IV: Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε απομακρυσμένα όργανα (μετάσταση), όπως οστά, ήπαρ, πνεύμονες ή εγκέφαλο
Πόσο ζουν οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού;
Οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού έχουν κατά μέσο όρο πενταετή επιβίωση περίπου 70% για όλες τις μορφές και στάδια της νόσου, δηλαδή 70 στις 100 γυναίκες ζουν τουλάχιστον 5 χρόνια μετά τη διάγνωση. Αξίζει να σημειωθεί ότι η επιβίωση εξαρτάται σημαντικά από το στάδιο κατά τη διάγνωση. Για παράδειγμα, στο στάδιο 1 η επιβίωση στα πρώτα 5 χρόνια είναι περίπου 70%, ενώ στο προχωρημένο στάδιο με απομακρυσμένες μεταστάσεις η πενταετής επιβίωση πέφτει στο περίπου 31%. Ευνοϊκή πρόγνωση υπάρχει για γυναίκες με πρώιμο καρκίνο και κατάλληλη θεραπεία, ενώ για προχωρημένους καρκίνους η επιβίωση είναι μικρότερη. Τα τελευταία χρόνια η πενταετής επιβίωση έχει βελτιωθεί, μειώνοντας σημαντικά τον κίνδυνο θανάτου από καρκίνο μαστού.
Για περισσότερες πληροφορίες αναφορικά με το πώς είναι ο καρκίνος του μαστού, πού πονάει και ποια είναι η καλύτερη πρόληψη, απευθυνθείτε στην Δρ. Κουλούρα. Η ίδια είναι μαστολόγος, Γενική Χειρουργός εξειδικευμένη στη χειρουργική ογκολογία του μαστού και διευθύντρια της Χειρουργικής Κλινικής Μαστού στο Νοσοκομείο Λητώ. Πραγματοποιήστε σήμερα την επικοινωνία σας, προγραμματίστε την επίσκεψή σας και κάντε στον εαυτό σας το δώρο της φροντίδας και της πρόληψης.